Je kunt je er niet voor laten testen en toch is één op de vijf mensen hoogsensitief. Maar hoe weet je dat dan van jezelf en waaraan merk je het bij een ander? Wat is het eigenlijk? Er zijn mensen die zelf hoogsensitief zijn, mensen die leven met iemand die hoogsensitief is of mensen die een studie gevolgd hebben die zich hierop richt. Ik ga me verdiepen in deze verschillende visies op het onderwerp en neem daarin ook mijn persoonlijke ervaring mee. Ik ben Mirte en ik ben hoogsensitief.

In 1996 introduceerde Amerikaanse psychologe Dr. Elaine N. Aron de term HSP, Highly Sensitive Person. In het Nederlands hoog sensitief persoon, of ook wel hoog gevoelig persoon. Voor die tijd werd hoogsensitiviteit al wel onderzocht, maar onder andere benamingen. Na de introductie werd de term niet echt opgepakt in de wetenschappelijke wereld, maar werd het wel populair in de media en in de zelfhulpmarkt. Veel mensen blijken zich te vinden in de omschrijving van hoogsensitiviteit en er is grote vraag naar informatie. Dat blijkt ook uit de zoekopdrachten in google.

Voor mijn onderzoek ben ik in gesprek gegaan met Henriëtte Kaper (71), zij is hoog-sensitief. Samen hebben we een diepgaand gesprek gevoerd, waarin ze me meenam in haar gedachtegangen. Wat het extra mooi maakte, is dat ik mezelf hier op sommige gebieden weer in terug vond. Maar ik merkte ook dat haar hoogsensitiviteit zich op andere manieren uit dan bij mij. Er is dus geen stereotype hsp’er, iedereen ervaart het op zijn eigen manier.

‘Het is nog niet eens heel lang geleden dat ik ontdekte dat ik hoogsensitief was. Tijdens mijn jeugd werd er nog niet over gesproken. Ik ben een paar jaar na de oorlog geboren, iedereen was daar toen nog mee bezig. Er was wel een juffrouw op de kleuterschool waar ik een hele goede band mee had, zij heeft wel eens iets gezegd tegen mijn ouders, dat ik zo’n gevoelig kindje was. Maar hoogsensitiviteit, wie had het daarover? Ik ben erachter gekomen tijdens mijn studie tot maatschappelijk werker, ik was toen ongeveer 40. We hebben er toen een hoofdstuk over behandeld, waardoor ik als het ware inzage kreeg in mijn handelen. Toen ik niet van het bestaan wist was ik wel eens onrustig, omdat mensen me vaak niet begrepen. Ik haakte vaak direct in op dingen, omdat ik dat meteen voelde en er dan ook direct iets van zei. Later in mijn werk is dat heel erg goed van pas gekomen. Mensen wisten niet dat ik hoogsensitief was, maar ik kreeg complimenten over mijn werkwijze. Daarna is het omgedraaid bij mij, ik was er niet meer onzeker over, het begon meer te voelen als iets moois. Soms heb ik dingetjes in de gaten en kan ik mensen er voorzichtig op attent maken, dat werkte goed tijdens mijn studie en mijn werk. Ik ben nu eigenlijk heel blij dat ik ben zoals ik ben. Wij mensen zijn een heel ingewikkeld systeem, een heel mooi systeem. En ik denk dat wij daar zo dichtbij zitten dat we voelen dat dat zo bijzonder is.’

Denk je dan ook dat jouw hoogsensitiviteit je een echt mensen mens maakt?
‘Ja. Als klein meisje liep ik met mijn moeder over straat in Amsterdam en had ze me iets lekkers gegeven. Dan liep er een huilend kindje langs en gaf ik het zo weg. Dan zei mijn moeder altijd, ‘kindje, kindje dat was voor jou. Dat moet je niet meer doen hoor’, maar ik kon het niet laten. Dat is mijn hele leven zo geweest.’
Maar kun je dan ook goed alleen zijn?
‘Vanmorgen moest ik er nog aan denken, ik ben nu best vaak alleen, omdat ik natuurlijk alleen woon. Maar dat vind ik vaak helemaal niet zo erg. Dan kijk ik naar de herinneringen in mijn huis en mijn tuintje en voel ik me goed. In het Indisch is er een mooi woord voor, ik voel me dan ‘senang’, oftewel gelukkig.’

‘Wij mensen zijn een heel ingewikkeld systeem, een heel mooi systeem. En ik denk dat wij, hoogsensitieve mensen, daar zo dichtbij zitten, dat we voelen dat dat zo bijzonder is.’

henriëtte kaper

‘Als jong kind moest ik heel veel huilen, ik was vaak verdrietig. Voor mij voelde het zo dat er iets was dat ik nog niet kon zeggen, omdat ik het nergens aan kon verbinden. Ik wilde het graag zeggen, want het voelde wel belangrijk. Mensen namen mij op die jonge leeftijd ook niet serieus. Toen bleek ook nog dat ik half doof was en daar kwamen alle verhuizingen ook nog bovenop. Elke keer in een nieuwe klas op een nieuwe school. Mijn jeugd is best rommelig geweest. Nu woon ik al heel lang op dezelfde plek, heerlijk. Misschien kun je dat zien als een soort compensatie.’

‘Vroeger heeft mijn hoog-gevoeligheid dus zeker iets gekost, maar naarmate ik wat ouder werd is het rustiger geworden. Ik trouwde, kreeg kindertjes, ik werd zelfverzekerder. Toen dacht ik, zie je wel, ik kan wel wat. Toen ben ik nog gaan leren en dat lukte ook nog. Tot op de dag van vandaag ben ik daar heel blij mee, ik krijg er kippenvel van. Het doet me heel veel dat het gelukt is. Ik was er niet op uit, ik dacht dat ik niks kon, dat was me vroeger ook duidelijk gemaakt. Familieleden zeiden dan ‘Koosje, die kan niet zoveel.’ Mijn ouders zijn er wel heel goed mee omgegaan, vooral mijn moeder. Dat kwam omdat zij zelf ook heel gevoelig was. Grote kans dus dat het van haar komt.’
Is er nu ook nog iets dat je lastig vindt aan het feit dat je hooggevoelig bent?
‘Ja, dat blijft wel een beetje. Ik merk vaak dat ik heel gevoelig ben wanneer mensen mij iets vragen, ik vind het moeilijk om dan nee te zeggen. Dat kan best lastig zijn. Verder heb ik vaak het gevoel dat ik mensen uit moet leggen hoe ik in elkaar zit. Een paar jaar geleden heb ik echt een discussie met iemand gehad. Die vond mij maar raar. Dat is me wel eens vaker overkomen. Als dat nu zou gebeuren zou ik het opnieuw uitleggen. Deze mensen heb je, dus wees maar een beetje voorzichtig. Trek niet te snel conclusies.’

Ook ben ik in gesprek gegaan met Monique Timmers (42). Zij werkt in het speciaal onderwijs, is moeder van een hoog-sensitief kind en en heeft een hoog-sensitieve echtgenoot. Ik heb met haar gesproken over haar bevindingen over het onderwerp.

‘Ik denk dat mensen die hoog-sensitief zijn meer prikkels binnen krijgen, meer zien en voelen dan een gemiddeld persoon. Daardoor raken ze sneller uit balans. Aan Guido (echtgenoot), merkte ik het doordat hij dingen vertelde die mij nog niet waren opgevallen, of dingen die hij voelde, die ik niet op die manier herkende. Doordat ik erover las deed ik kennis op en ging ik hem er in herkennen. Zonder die kennis had ik het van Guido nooit geweten. Als je er niks van weet en je leert een persoon kennen, dan kan het opvallen dat die persoon dingen anders ziet of ervaart, maar dan verbind je daar niet direct iets aan. Dat is dan gewoon een verschil in gedachten of gevoel. Toen ik me in het onderwerp had verdiept werd ik me er bewuster van dat het geen keuze is om je zo te voelen, maar dat het in je natuur zit. Daardoor kreeg ik er meer begrip voor.’

Is die bewustwording ook een verrijking geweest in je werk in het onderwijs?
‘Dat niet zozeer, vooral thuis heeft het me veel gebracht. Ik heb wel eens gezien dat een kind met autisme soms heel erg lijkt op een hoogsensitief kind, want een kind met autisme kan ook niet tegen prikkels en lawaai. Toch zie je op bepaalde punten wel verschillen. Autisme zit echt in je hersenen, dat is echt een beperking. Hoogsensitiviteit is meer een persoonlijkheidsvorm. Ik denk dat daar het grote verschil zit. Het kan zich dan wel uiten in dezelfde kenmerken, maar ik denk dat een autistisch persoon meer begeleiding nodig heeft.’

‘Wat ik mezelf heb aangeleerd is niet overal vanuit mijn eigen gedachten op te reageren, maar vanuit het gevoel en de gedachten van het kind. Je bent snel geneigd als je niet hoogsensitief bent om over dingen heen te walsen terwijl het kind nog niet verder kan. Probeer het kind ook bewust te maken van wat hij voelt en leer het zijn eigen grens aan te geven. Dat is in deze maatschappij nog wel eens lastig, maar voor een hoogsensitief persoon heel belangrijk.’

Had je soms ook niet het gevoel dat je er zo mee bezig was, dat je jezelf er bijna in ging herkennen? Dat kan met hoogsensitieve kenmerken makkelijk gaan.
‘Soms wel bij bepaalde dingen, vooral als het gaat over prikkels, maar dat link ik dan meer aan de drukte waar we in leven en dan heeft iedereen last van prikkels.’
Wat was dan het verschil dat je Guido er wel in herkende en jezelf niet?
‘Een van de kenmerken die bij Guido heel duidelijk naar voren kwam was het rechtvaardigheidsgevoel. Altijd het gevoel willen hebben dat het klopt wat er gebeurd of gezegd wordt. Dat je duidelijk moet maken aan een ander wat je bedoeld en de frustratie als dat niet lukt. Dit zie ik niet zo terug bij mezelf, als iemand het niet met me eens is of me verkeerd begrijpt lig ik daar niet wakker van.’

‘Ik merk wel als je als niet hoogsensitief persoon in contact bent met een wel hoog sensitief persoon, dat dat je leven heel erg kan verrijken. Het verrijkt je in hoe je dingen voelt, ervaart en beleeft. Je wordt op een andere manier bewust gemaakt van bepaalde gevoelens of gebeurtenissen, waar een niet hoogsensitief persoon sneller overheen stapt. Als je met een hoog-sensitief persoon bent, ben je veel meer in dat moment.’

Zijn er dingen waar jij je moeilijk aan kunt aanpassen?
‘Ja die zijn er wel. Over dingen heen stappen en doorgaan, ik denk dat een hoog-sensitief persoon, in dit geval Guido, daar meer moeite mee heeft. Dat zorgt soms voor frustratie en kan ervoor zorgen dat je niet meer naast elkaar, maar tegenover elkaar komt te staan. Dan heb je allebei even de tijd nodig om je gedachten te ordenen en te bedenken waar het nou eigenlijk om ging.’

Je hebt een hoogsensitief kind. Hoe kwam je daarachter?
‘Ik sprak er wel eens over met mijn schoonmoeder en las het boek ‘het hoogsensitieve kind’ van Elaine Aron. Tijdens het lezen van dat boek dacht ik, jeetje het lijkt wel alsof het over mijn kind gaat. Het was zo herkenbaar allemaal. Eerst las ik het boek meer voor mijn dochter, maar tijdens het lezen herkende ik Guido er ook heel erg in. Toen las ik stukjes voor aan hem en dacht hij ook, dat is inderdaad hoe ik dingen voel en zie. Zo is dat balletje gaan rollen. Zelf heeft hij nooit letterlijk gezegd ‘ik ben hoogsensitief’. Hij vindt dat niet fijn om te zeggen.’

‘In contact zijn met een hoogsensitief persoon kan je leven heel erg verrijken.’

Monique timmers

Hoe heb jij je kind ervan bewust gemaakt dat je het vermoeden had dat ze hoogsensitief is?
‘Ik ben naar de bibliotheek gegaan en heb daar een boek meegenomen over het onderwerp. Deze heb ik haar laten lezen, ze was toen denk ik 11. Ik vond het toen tijd worden om haar er zelf over te vertellen. Voor die tijd wist ze er niks van, maar voelde ze wel vaak dat ze anders was. Ze kwam bijvoorbeeld wel eens thuis met het verhaal dat ze niet naar buiten wilde in de pauze op school, omdat ze het te koud vond. Dan bleef ze de hele tijd bij de deur staan, terwijl de rest van de kinderen wel naar buiten ging. Ik probeerde dan aan de docent uit te leggen dat de pauze een oplaadmoment moest zijn en wanneer zij naar buiten zou gaan, ze dan niet ontspannen weer binnen zou komen, maar juist de frustratie van de kou mee zou nemen, maar dat werd niet echt begrepen. Ik heb het nog wel eens vaker benoemd bij de docent. Dan printte ik dingen uit en gaf het aan de juf om een beetje uit te leggen en duidelijk te maken hoe zij dingen ervaarde, maar daar stonden ze niet echt voor open. Ze konden er niet veel mee en vonden het een beetje onzinnig. Ik heb ook wel mailtjes gestuurd waarin ik het aan heb gekaart, maar ik voelde me op die school niet zo gehoord. Uiteindelijk ben ik er mee gestopt.’

Wat vind je van hoogsensitiviteit?
‘Wat ik tegenwoordig merk om me heen is dat als je het er eens met iemand over hebt mensen snel zoiets zeggen als ‘mijn kind is ook hoog-sensitief’. Daardoor lijkt het een beetje een modeverschijnsel, alsof je er mee te koop moet lopen. Dat vind ik wel lastig.’

Heb je het idee dat je door je verdieping in het onderwerp anders naar mensen bent gaan kijken?
‘Ja. Ik merk dat ik nu meer begrip heb voor een andere manier van denken. Het nadeel is wel dat je soms overal iets achter gaat zoeken. Maar over het algemeen ben ik er meer over na gaan denken wat bepaalde situaties of gebeurtenissen doen met iemand.’

Het bovenstaande geeft je twee visies op het onderwerp, maar er zijn er natuurlijk nog veel meer. Om hier achter te komen heb ik een enquête afgenomen onder een aantal medestudenten en hen gevraagd wat zij ervan denken. Hieronder vind je een aantal antwoorden.

Wat houdt hoogsensitiviteit volgens jou in?

‘Over het algemeen komen emoties, gevoelens etc. dichter bij zo’n persoon. Volgens mij is het soms moeilijk om jezelf te beheersen. Veel prikkels niet goed kunnen verwerken op het moment.’

‘Prikkelbaar voor omgeving en gevoelig voor het overnemen of opmerken van stemmingen.’

‘Snel last krijgen van prikkels om je heen en vaker op een veilige plek (voor jezelf) tot rust moeten komen.’

‘Dat je extra gevoelig bent voor andermans emoties. Hoog sensitieve mensen nemen vaak andermans emoties over als hun eigen. Soms sterker dan een andere keer, hier moeten ze mee leren omgaan.’

Ken je iemand die hoogsensitief is en hoe merk je dit aan deze persoon?

‘Snel geïrriteerd.’

‘Doordat diegene er sneller van overtuigd is dat zij wordt aangesproken, wat meer verlegen is tegenover andere en sneller overstuur.’

‘Zij nemen emoties sneller van anderen over en hebben een aantal paranormale gaven. Ook zijn ze wat sneller geprikkeld en hebben ze iets sneller tijd voor henzelf nodig. Ook zijn ze heel open en behulpzaam en hebben ze een uitstekend inlevingsvermogen.’

‘Wanneer het een lange tijd heel druk en rumoerig is (bijv. aan tafel), raakt iemand daardoor geirriteerd.’

Wat vind je van hoogsensitiviteit?

‘De mensen die dit hebben, zijn over het algemeen gewoon heel kwetsbaar. Toch is het ook iets bijzonders, je bekommert je om mensen zonder dat je dat doorhebt.’

‘Ik vind dat er helemaal niks mis mee is en vind het belangrijk dat iedereen dat weet en begrijpt. En dat het super belangrijk is om erover te praten!’

‘Ik vind het iets moois aan iemand: Zij begrijpen mensen en de wereld naar mijn mening het beste, want zij begrijpen gevoel. En wij mensen leven op basis van ons gevoel.’

‘Volgens mij wordt hsp vaak onderschat, maar is het best wel vervelend en echt wel lastig in sommige situaties. Een goeie dus om aandacht voor te vragen! :)’

Erg leuk om al die verschillende opvattingen te lezen. Over het algemeen is hoogsensitiviteit dus ‘het extra gevoelig zijn voor prikkels’. Nu vind ik altijd, als je dat op die manier zegt, dat het klinkt als iets eenvoudigs. Dat is waar ik wel eens tegenaan loop. We willen het mensen natuurlijk niet te moeilijk maken, maar hoogsensitiviteit is nou eenmaal heel divers en af en toe ook een beetje ingewikkeld. Het is geen aandoening, maar een persoonlijkheid en elke persoonlijkheid is anders. Iedereen heeft andere opvattingen en ervaringen en dat maakt het onderwerp nou niet bepaald samenvattend. Mijn advies dus; als je benieuwd bent naar HSP’ers en hun gedachtegangen of simpelweg naar de mens en zijn gevoelens, lees dan eens een boek of bezoek een website die er het een en ander over verteld. Daar kom je al een heel eind mee. Uiteindelijk rest mij alleen nog te zeggen; we zijn allemaal mensen en we hebben allemaal gevoel, dus wees een beetje voorzichtig met elkaar. Of zoals mijn overgrootoma altijd zei; ‘wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’